Dissociatie is een psychologisch fenomeen waarbij iemand zich afgesloten voelt van de werkelijkheid - of van zichzelf. Dissociatie komt voor op een spectrum, variërend van mild tot ernstig.

Afstand nemen en dagdromen zijn veelvoorkomende voorbeelden van milde dissociatie. Je hebt misschien gemerkt dat ze vaak worden uitgelokt door milde ongemakken zoals verveling en overweldigende informatie.

Het leeglopen van de geest is een ander voorbeeld van dissociatie. Het wordt getriggerd door de pijnlijke gevoelens van angst en bezorgdheid die iemand kan ervaren tijdens het geven van een toespraak of het praten met een verliefd iemand.

Aan de andere kant van het spectrum hebben we ernstige dissociatie die wordt veroorzaakt door een ernstig trauma. Bij een dissociatieve identiteitsstoornis bijvoorbeeld, dissocieert iemands identiteit in twee of meer afzonderlijke identiteiten.

Wat veroorzaakt dissociatie?

Dissociatie is de manier van de geest om zich los te koppelen van een pijnlijke realiteit. Mensen zijn sterk gemotiveerd om pijn te vermijden. Dissociatie is een verdedigingsmechanisme dat de geest gebruikt om te voorkomen dat hij overweldigd wordt door negatieve emoties, zoals angst en vrees.

Als zodanig kan elk type trauma dissociatie uitlokken, zoals:

• Misbruik
• Aanval
• Ongevallen
• Natuurrampen
• Militaire strijd

Dissociatie is een veelvoorkomend symptoom van niet alleen dissociatieve stoornissen, maar ook angst- en stemmingsstoornissen.

Terwijl milde dissociaties over het algemeen onschuldig zijn, kunnen ernstige dissociaties - vooral chronische - aanzienlijke negatieve gevolgen hebben.

Als een traumatische gebeurtenis eenmaal heeft plaatsgevonden, kan dissociatie blijven hangen in de psyche van de slachtoffers. Mensen hebben dissociatie ervaren gedurende minuten, uren, dagen, maanden en zelfs jaren.

Triggers die een traumaslachtoffer herinneren aan hun trauma uit het verleden, brengen pijnlijke herinneringen naar boven die ook dissociatie kunnen uitlokken. Dissociatie heeft dit spillover-effect waarbij het getriggerd wordt door alle angstige of angstopwekkende situaties.

Dissociatie kan dus het 'go-to coping'-mechanisme van de geest worden zodra het wordt getriggerd door een trauma. Niets in het leven van het slachtoffer blijft meer hetzelfde. Het is alsof er een schakelaar wordt omgezet in hun geest die hen blijft loskoppelen van de werkelijkheid, of van zichzelf.

Een snelle manier om dissociatie te ervaren is door lang naar iets te staren. Uiteindelijk kan de geest het ongemak van het herhaaldelijk waarnemen van dezelfde stimuli niet verdragen, wat leidt tot dissociatie.

Ik ervaar soms dissociatie als ik naar mezelf kijk in de spiegel. Ik krijg dan dit tijdelijke 'gevoel' dat ik een buitenstaander ben die mijn lichaam bezet.

Soorten dissociatieve ervaringen

Er zijn twee soorten dissociatieve ervaringen:

1. Depersonalisatie = Zich losmaken van zichzelf
2. Derealisatie = Loskoppelen van de omgeving

1. Depersonalisatie

Bij depersonalisatie voelt de persoon zich los van zijn eigen lichaam, waarnemingen, handelingen en emoties. Mensen die depersonalisatie hebben ervaren, hebben soms het gevoel dat ze boven hun lichaam zweven.

In zeer zeldzame gevallen neemt iemand zijn 'dubbelganger' niet alleen waar, maar heeft hij er ook interactie mee.2

Andere depersonalisatie-ervaringen zijn onder andere:

Gevoelens van afwezigheid of onwerkelijkheid van jezelf, Intense angst, vervormd besef van tijd, ademnood, wazig zicht, je fysiek en emotioneel verdoofd voelen, lichamelijke handelingen die vanzelf lijken te gaan, het gevoel alsof je met je lichaam rondsleept (het spectrum van depersonalisatie)

2. Derealisatie

Bij derealisatie voelt iemand zich losgekoppeld van zijn omgeving en andere mensen tot het punt dat de wereld om hem heen onwerkelijk lijkt. Sommigen zeggen dat de wereld saai en grijs aanvoelt.

Ik heb ooit derealisatie ervaren tijdens een overstroming die bijna alle gebieden rond onze woonplaats onder water zette. Toen ik naar de daken van ondergelopen huizen keek, had ik het gevoel dat ik naar een andere, onechte wereld was getransporteerd.

Derealisatie is een vorm van ontkenning van de huidige realiteit. De huidige realiteit is te pijnlijk voor de geest om te verwerken - dus vervormt de geest deze.

Hoe dissociatie te stoppen

Als je af en toe last hebt van milde dissociaties, hoef je je geen zorgen te maken. Dissociatie wordt pas een probleem als het ernstig en chronisch is. Zoals je je kunt voorstellen, kan het voortdurend 'offline' zijn alle aspecten van iemands leven aantasten.

Hieronder volgen de verschillende manieren om dissociatie te stoppen:

1. Aardingstechnieken

Deze technieken zijn ontworpen om je terug in je hoofd en in je lichaam te krijgen. Dit wordt meestal gedaan door een of meer zintuigen aan te spreken. Voorbeelden van aardingstechnieken zijn onder andere:

• Kijken naar iets dat visueel aantrekkelijk is
• Iets lekkers proeven
• De geluiden beschrijven die je hoort
• Iets warms of kouds aanraken
• Iets sterk ruikends ruiken
• Je lichaam bewegen

Als je je zintuigen inschakelt, trek je jezelf terug in je hoofd. Hierdoor kun je loskomen van een dissociatiesessie.

We hebben allemaal wel eens aan aarding gedaan. Stel dat we met iemand aan het eten zijn en het lijkt alsof ze een reis door het verleden hebben gemaakt. Dan betrekken we hun visuele zintuiglijke systeem door met onze handen voor hun ogen te zwaaien.

2. De functie van dissociatie onthouden

Wanneer mensen ernstige dissociatie ervaren, worden ze bang en verward omdat ze nog nooit zoiets hebben meegemaakt. Jezelf herinneren aan het doel van dissociatie is een goede manier om met dissociatie om te gaan. Je laat het zijn werk doen. Als het klaar is, gaat het weg.

Het lastige van omgaan met dissociatie is dat je omgaat met een copingmechanisme. Als je het doel van dissociatie begrijpt, vecht je er minder tegen.

In plaats van dissociatie te bestrijden, zie je het als een signaal dat er pijn in je leven is die je onder ogen moet zien. Een onopgelost probleem dat opgelost moet worden. Een ongeconfronteerde angst die onder ogen moet worden gezien.

Pijn onder ogen zien geeft ons waardevolle informatie over onszelf. Het vertelt ons wat we moeten repareren in ons leven. Het doel van dissociatie is om pijn te vermijden, hoe nuttig het ook is om die pijn onder ogen te zien. Laat het zijn werk doen. Je kunt later diep in de pijn graven.

"Jouw pijn is het breken van het omhulsel dat jouw begrip omsluit."

3. Onverwerkt trauma verwerken

Trauma heeft de neiging om in onze psyche te blijven hangen omdat het onverwerkt blijft. Een gezonde verwerking van trauma betekent dat je er zin aan geeft, zodat je er vrede mee kunt hebben en verder kunt gaan.

Natuurlijk is dit geen fluitje van een cent. Kennis vergaren en hulp zoeken bij bekwame professionals kan enorm helpen.

Als je je trauma geneest en je verleden achter je kunt laten, kun je je weer veilig gaan voelen. Dissociatie kan niet samengaan met veiligheid en comfort. Het zal verdwijnen als je geest niet langer de behoefte voelt om je te beschermen.

4. Een sterk zelfbewustzijn ontwikkelen

Als je hier regelmatig leest, weet je dat ik het al ontelbare keren heb gehad over het belang van een sterk zelfgevoel. Dissociatie fragmenteert het zelf: soms tijdelijk en soms voor lange tijd.

Hoe snel je zelf re-integreert, hangt af van hoe veerkrachtig het is. Als je een fragiel zelfgevoel hebt, zal het gemakkelijk desintegreren zijn.

Dissociatie is de eerste fase van compartimentering. Als je dissocieert, begint je geest met het proces van het creëren van een aparte identiteit met een apart geheugen. De geest probeert de pijnlijke herinneringen te compartimenteren in deze nieuw gecreëerde geheugenbank, zodat 'jouw' geheugen er niet mee om hoeft te gaan.

Daarom leidt dissociatie tot verstoringen in het zelf en verstoort het de gezonde ontwikkeling van het zelf.3

Dit is een van de redenen waarom mensen die dissociatie en trauma's ervaren ook een laag zelfbeeld hebben. Ze zijn niet duidelijk over wie ze zijn en wat ze willen.

Als je een sterk zelfgevoel hebt, kun je de dissociërende krachten van dissociatie beter weerstaan.

Referenties

1. Boysan, M., Goldsmith, R. E., Çavuş, H., Kayri, M., & Keskin, S. (2009). Relaties tussen angst, depressie en dissociatieve symptomen: de invloed van misbruiksubtype. Tijdschrift voor Trauma & Dissociatie , 10 (1), 83-101.
2. Cardefia, E. (1994). Het domein van dissociatie. Dissociatie: klinische en theoretische perspectieven , 15-31.
3. Carlson, E. A., Yates, T. M., & Sroufe, L. A. (2009). Dissociatie en ontwikkeling van het zelf.