Simpel gezegd is een cognitieve bias een bevooroordeelde manier van denken die in strijd is met logica en rationaliteit. Hoe graag we onszelf ook rationeel noemen, de waarheid is dat de menselijke psyche vol zit met vele cognitieve biases.

Rationeel zijn is daarom een continu proces van je bewust zijn van deze vooroordelen en ze niet onze waarnemingen, beslissingen en oordelen laten kleuren.

1) Keuze-ondersteunende bias

Je vader maakt het eten klaar en zegt dat hij een gloednieuw recept heeft uitgeprobeerd. Hij verzekert je dat je nog nooit zoiets hebt gegeten. Wanneer je je eerste hap neemt, besef je dat het echt niets is wat je eerder hebt gegeten, maar niet op een goede manier. Iedereen behalve je vader voelt hetzelfde.

"Kom op! Het is heerlijk! Wat is er mis met je smaakpapillen?" hij leegt zijn eigen bord in een paar seconden, in een poging zijn punt te bewijzen.

Keuze-ondersteunende vooringenomenheid is het verdedigen en ondersteunen van je eigen keuzes, meningen en beslissingen, zelfs als ze duidelijke gebreken vertonen. Net als veel andere vooringenomenheden is het een ego-ding. We identificeren ons met onze beslissingen en zien een verzet ertegen als een verzet ertegen.

2) Vooroordeel pro-innovatie

Innovatie is geweldig, totdat het gepaard gaat met ego-betrokkenheid, wat vaak het geval is. Deze cognitieve bias stelt dat een innovator de neiging heeft om het nut van zijn innovatie te overschatten en de beperkingen ervan te onderschatten. Waarom zou hij niet? Het is tenslotte zijn innovatie.

3) Bevestigingsvooringenomenheid

We hebben de neiging om onszelf alleen bloot te stellen aan informatie die ons overtuigingssysteem bevestigt. Deze cognitieve bias is de meest wijdverspreide en doordringende. Elke informatie die iemands overtuigingssysteem op de proef stelt, veroorzaakt cognitieve dissonantie bij hem, waardoor hij psychologisch instabiel wordt. Daarom wordt er vaak heftig verzet tegen aangetekend.

4) Vooringenomenheid conservatisme

Net als confirmation bias heeft het te maken met het in stand houden van overtuigingen. Het houdt in dat we eerdere informatie verkiezen boven recente informatie, omdat eerdere informatie onze overtuigingen ondersteunt en nieuwe informatie de neiging kan hebben om die te ontkrachten.

5) Bandwagon effect

Je zult waarschijnlijk een overtuiging aanhangen als de meerderheid er ook zo over denkt. Je hebt zoiets van: "Als zoveel mensen het geloven, hoe kan het dan niet waar zijn?".

Maar zoals filosoof Bertrand Russell zei: "Zelfs als een miljoen mensen iets doms zeggen, is het nog steeds iets doms." Mark Twain maakte het punt grappiger: "Wanneer je jezelf aan de kant van de massa vindt, is het tijd om te pauzeren en na te denken."

6) Struisvogeleffect

Negatieve informatie negeren door je kop in het zand te steken als een struisvogel. Het is een pijnvermijdingsmechanisme. Zogenaamde 'positieve denkers' zijn meestal vatbaar voor deze vooringenomenheid. Als er iets mis is, is het mis. Je ervoor verstoppen maakt het niet goed, noch betekent het dat het er niet meer is.

7) Verankeringsvooringenomenheid

Laten we zeggen dat je onderhandelt over een autodeal en dat de prijs van de auto bijvoorbeeld 1000 valutaeenheden is. De dealer verwacht dat je onderhandelt over ongeveer 1000 eenheden aan de lagere kant. Dus 1000 eenheden is het anker waar je je koopjes omheen gooit.

Misschien krijg je de deal als je 900 eenheden betaalt omdat het dicht bij het anker is. Als je er echter op staat om de auto voor 700 eenheden te kopen, is succes onwaarschijnlijk omdat het te ver van het anker is.

In die zin is een anker als een referentiepunt waarrond we onze toekomstige beslissingen nemen. In een onderhandeling heeft de persoon die als eerste een anker vastlegt het voordeel om de deal in zijn voordeel te sturen omdat hij gebruik maakt van onze vooringenomenheid om te verankeren.

8) Selectieve waarneming

Onze verwachtingen, overtuigingen en angsten vervormen soms de realiteit die we zien.

Laten we zeggen dat je onzeker bent over je zelfbeeld omdat je een wijde broek draagt die je haat. Als je langs een groep lachende mensen op straat loopt, zou je ten onrechte kunnen denken dat ze je uitlachen omdat je een rare broek draagt.

In werkelijkheid heeft hun gelach misschien niets met jou te maken.

9) Overmoed

Je kennis en vaardigheden overschatten. Experts zijn vatbaarder voor deze vooringenomenheid omdat ze denken dat ze 'alles weten'. Overmoed is vaak het resultaat van veel succesvolle ervaringen achter de rug te hebben, tot het punt dat je blind bent voor nieuwe mogelijkheden of uitkomsten.

10) Stereotypering

Verwachten dat iemand de eigenschappen heeft van een groep waartoe hij behoort. Het stelt ons in staat om snel een vriend van een vijand te onderscheiden als we vreemden tegenkomen. Natuurlijk zijn stereotypen er niet voor niets, maar het kan geen kwaad om iemand te leren kennen voordat je een nauwkeurige inschatting van zijn eigenschappen kunt maken.

11) Vertekening van het resultaat

Een beslissing beoordelen op basis van de toevallige positieve uitkomst, ondanks de nonchalante manier waarop de beslissing eigenlijk tot stand is gekomen.

Stel dat je een enorm risico neemt bij gokken waarbij je 50-50 kans hebt om te winnen en te verliezen. Als je wint, zal het een grote winst zijn en als je verliest, zal het een groot verlies zijn.

Als je echt wint, ben je geneigd om post hoc te geloven dat de beslissing inderdaad de juiste was. In werkelijkheid was het gewoon een toss-up. Als je je geld had verloren, zou je je 'briljante' beslissing vervloeken.

12) De denkfout van de gokker

Dit is wat je zegt als je in de greep bent van deze vooringenomenheid:

"Ik heb in al mijn vorige pogingen niet gewonnen, wat betekent dat ik in de volgende poging zeker zal winnen, want zo werken de wetten van waarschijnlijkheid."

Fout! Als in een spel je kans om te winnen 1/7 is, dan is het 1/7 bij de eerste poging en 1/7 bij de 7e poging of 100e poging, of welke poging dan ook. Het is niet zo dat waarschijnlijkheid je wat speling geeft alleen omdat je het 99 keer hebt geprobeerd.

13) Vooringenomenheid dode hoek

De neiging om vooroordelen veel meer bij anderen te zien dan bij jezelf. Als je bij het doornemen van dit artikel alleen maar zou kunnen denken aan anderen die zulke vooroordelen hebben en niet jijzelf, dan ben je misschien ten prooi gevallen aan dit soort vooroordelen.

Het feit dat ik bij jou een vooroordeel opmerk over het opmerken van andermans vooroordeel, doet me denken dat ik misschien ook ten prooi ben gevallen aan dit vooroordeel.

14) Valse oorzaak

We leven in een oorzaak-en-gevolg-universum waar de oorzaak vaak onmiddellijk voorafgaat aan het gevolg. We leven ook in een universum waar veel dingen tegelijkertijd gebeuren.

Naast de echte oorzaak gaan er ook veel verwante en niet-verwante gebeurtenissen vooraf aan het effect dat we waarnemen. We verwarren dus waarschijnlijk een van deze gebeurtenissen met de oorzaak van het waargenomen effect.

Het is niet omdat twee gebeurtenissen na elkaar plaatsvinden dat de voorafgaande gebeurtenis een oorzaak is van de daaropvolgende gebeurtenis. Vooringenomenheid over verkeerde oorzaken is de basis van het meeste bijgeloof.

Stel dat je uitglijdt op straat en met je gezicht op de grond valt net nadat een zwarte kat je pad kruist. Dit hoeft niet te betekenen dat de kat, berucht om het brengen van ongeluk, verantwoordelijk was voor je val (hoewel hij je wel kan hebben afgeleid).

Het kan heel goed zijn dat je uitgleed over een bananenschil of dat je zo in gedachten verzonken was dat je een kuil op de grond niet opmerkte.

Ook wanneer je een nieuw softwareprogramma installeert en je computer crasht, is het verleidelijk om te denken dat de software de crash heeft veroorzaakt. Maar de echte reden achter de crash heeft misschien niets te maken met de software.

15) Strawman

Mensen gaan zelden in discussie om hun begrip te verbeteren of hun kennis te vergroten. Meestal gaan ze een discussie aan om te winnen, om hun tegenstander te overtreffen.

Een veelgebruikte tactiek die debaters gebruiken is om het argument van hun tegenstander verkeerd voor te stellen en die verkeerde voorstelling van zaken aan te vallen om hun eigen positie te verbeteren. Door iemands argument te overdrijven, verkeerd voor te stellen of zelfs helemaal te verzinnen, is het immers veel gemakkelijker om je eigen positie als redelijk te presenteren.

Stel, je hebt het met een vriend over nationalisme en je keurt het concept af door te zeggen dat we onszelf allemaal als wereldburgers moeten beschouwen. Geagiteerd zegt je vriend: "Dus je zegt dat we niet om ons land en zijn vooruitgang moeten geven. Je bent een verrader!".

16) Glibberig hellend vlak

Coole alliteratie, is het niet? Een persoon die zich schuldig maakt aan het hellend vlak vooroordeel denkt op deze manier ...

Als we toestaan dat A gebeurt, dan zal Z ook gebeuren, daarom zou A niet moeten gebeuren.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de aandacht wordt afgeleid van het onderwerp waar het om gaat en dat mensen zich zorgen beginnen te maken over ongefundeerde extreme hypotheses en veronderstellingen.

Het beste voorbeeld zijn de tegenstanders van het homohuwelijk: "Wat! We kunnen niet toestaan dat homoparen trouwen. Voor je het weet trouwen mensen met hun ouders, hun huis en hun hond."

17) Zwart of wit

Je ziet alleen twee extreme en tegengestelde mogelijkheden omdat dat is wat je te zien krijgt, terwijl je alle andere, even goed mogelijke mogelijkheden die in het grijze gebied liggen, negeert.

Deze tactiek, die ook bekend staat als het valse dilemma, lijkt favoriet te zijn bij demagogen omdat het vals lijkt alsof het logisch is en mensen dwingt om een beter alternatief te kiezen tussen de twee die ze voorgeschoteld krijgen, zich niet bewust van het feit dat er ook veel andere alternatieven kunnen bestaan.

18) Een beroep doen op de natuur

Dit is het argument dat omdat iets 'natuurlijk' is, het daarom geldig, gerechtvaardigd, goed of ideaal is. Natuurlijk zijn veel dingen die natuurlijk zijn goed, zoals liefde, geluk, vreugde, bomen, bloemen, stromende rivieren, bergen, enz.

Maar haat, jaloezie en depressie zijn ook natuurlijk. Moord en diefstal zijn ook natuurlijk.

Giftige planten en wilde dieren die onwetende picknickers aanvallen zijn ook natuurlijk. Ziekten en kanker zijn ook natuurlijk. Vulkanen, aardbevingen en orkanen zijn ook natuurlijk.

19) Bijzonder pleidooi

Nieuwe manieren verzinnen om vast te houden aan oude overtuigingen, vooral als bewezen is dat die oude overtuigingen niet kloppen. Als de redenen die onze overtuigingen ondersteunen zijn weggevaagd, verzinnen we nieuwe.

Het is tenslotte veel gemakkelijker om een reeds bestaand geloof te verdedigen dan om het over te nemen en jezelf mentaal instabiel te maken.

Raj was onvermurwbaar in zijn overtuiging dat de aarde plat was. "Het maakt niet uit hoe ver ik in een bepaalde richting ren, ik kan nooit van een rand vallen of zo," redeneerde Vicky, in de hoop zijn vriend op andere gedachten te brengen. "Nou, dan ren je vast de verkeerde kant op," antwoordde Raj.

20) Vertekening Vertekening

Dit staat ook bekend als de drogreden en betekent dat je iemands argument afwijst alleen maar omdat hij een of meer cognitieve vooroordelen heeft. Sommige mensen weten gewoon niet hoe ze hun argumenten moeten presenteren en glijden onbedoeld af in een vooroordeel. Dit betekent niet noodzakelijkerwijs dat hun punt geen waarde heeft.

Soms neemt het ook de vorm aan van iemand beschuldigen van vooroordelen, zelfs als dat niet zo is, om geen antwoord te geven op hun vraag of af te wijken van het onderwerp.