Dissosiyasyon, kişinin kendini gerçeklikten veya kendinden kopuk hissettiği psikolojik bir olgudur. Dissosiyasyon, hafiften şiddetliye kadar değişen bir spektrumda ortaya çıkar.

Dalgınlık ve hayal kurma hafif dissosiyasyonun yaygın örnekleridir. Bunların genellikle can sıkıntısı ve bilgi bunalması gibi hafif rahatsızlıklar tarafından tetiklendiğini fark etmiş olabilirsiniz.

Zihnin kararması da bir başka dissosiyasyon örneğidir. Bir konuşma yaparken ya da aşık olunan biriyle konuşurken yaşanabilecek acı verici korku ve endişe duyguları tarafından tetiklenir.

Spektrumun diğer ucunda, ağır travma tarafından tetiklenen şiddetli disosiyasyon vardır. Örneğin, disosiyatif kimlik bozukluğunda, bir kişinin kimliği iki veya daha fazla ayrı kimliğe ayrılır.

Ayrışmayı ne tetikler?

Dissosiyasyon, zihnin acı verici bir gerçeklikten kopma yoludur. İnsanlar acıdan kaçınmak için güçlü bir motivasyona sahiptir. Dissosiyasyon, zihnin kaygı ve korku gibi olumsuz duygular tarafından boğulmaktan kaçınmak için kullandığı bir savunma mekanizmasıdır.

Bu nedenle, her türlü travma dissosiyasyonu tetikleyebilir, örneğin

• İstismar
• Saldırı
• Kazalar
• Doğal afetler
• Askeri savaş

Dissosiyasyon sadece dissosiyatif bozuklukların değil, aynı zamanda anksiyete ve duygudurum bozukluklarının da yaygın bir belirtisidir.

Hafif disosiyasyonlar zararsız olma eğilimindeyken, şiddetli disosiyasyonlar - özellikle kronik olanlar - önemli olumsuz sonuçlara yol açabilir.

Travmatik bir olay meydana geldikten sonra, dissosiyasyon mağdurların ruhunda kalabilir. İnsanlar dakikalar, saatler, günler, aylar ve hatta yıllar boyunca dissosiyasyon yaşamışlardır.

Bir travma mağduruna geçmiş travmalarını hatırlatan tetikleyiciler, dissosiyasyonu da tetikleyebilecek acı verici anıları yüzeye çıkarır. Dissosiyasyonun, korku veya endişe uyandıran tüm durumlar tarafından tetiklendiği bu yayılma etkisi vardır.

Dissosiyasyon, travma tarafından tetiklendiğinde zihnin başa çıkma mekanizması haline gelebilir. Mağdurun hayatındaki hiçbir şey artık aynı kalmaz. Sanki zihinlerinde onları gerçeklikten veya kendilerinden ayırmaya devam eden bir anahtar açılır.

Ayrışmayı deneyimlemenin hızlı bir yolu, bir şeye uzun süre bakmaktır. Sonunda, zihin aynı uyaranları tekrar tekrar algılamanın verdiği rahatsızlığı tolere edemez ve bu da ayrışmaya yol açar.

Bazen aynada kendime bakarken dissosiyasyon yaşıyorum. Bedenimi işgal eden bir dış varlık olduğuma dair geçici bir 'his' alıyorum.

Disosiyatif deneyim türleri

İki tür dissosiyatif deneyim vardır:

1. Duyarsızlaşma = Kişinin kendisiyle bağlantısını kesmesi
2. Derealizasyon = Çevre ile bağlantının kesilmesi

1. Duyarsızlaşma

Duyarsızlaşmada kişi kendi bedeninden, algılarından, eylemlerinden ve duygularından kopmuş hisseder. Duyarsızlaşma yaşayan kişiler bazen bedenlerinin üzerinde süzüldüklerini hissederler.

Çok nadir durumlarda, bir kişi sadece algılamakla kalmaz, aynı zamanda 'ikizi' ile etkileşime de girer.2

Diğer duyarsızlaşma deneyimleri şunları içerir:

Kendinizi yokmuş veya gerçek değilmiş gibi hissetme, Yoğun korku, çarpıtılmış zaman algısı, nefes darlığı, bulanık görme, fiziksel ve duygusal olarak uyuşmuş hissetme, kendi kendine gerçekleşiyormuş gibi görünen bedensel eylemler, vücudunuzu sürüklüyormuş gibi hissetme (duyarsızlaşma spektrumu)

2. Derealizasyon

Derealizasyonda kişi çevresinden ve diğer insanlardan kopmuş hisseder, öyle ki etrafındaki dünya gerçek dışı görünür. Bazıları dünyanın donuk ve gri olduğunu söyler.

Bir keresinde yaşadığımız bölgenin neredeyse tamamını sular altında bırakan bir sel felaketi sırasında derealizasyon yaşamıştım. Sular altında kalan evlerin çatılarına bakarken kendimi başka, sahte bir dünyaya taşınmış gibi hissediyordum.

Derealizasyon, mevcut gerçekliğin inkar edilmesinin bir biçimidir. Mevcut gerçeklik zihnin işleyemeyeceği kadar acı vericidir - bu yüzden zihin onu çarpıtır.

Disosiyasyon nasıl durdurulur

Zaman zaman hafif disosiyasyonlar yaşıyorsanız, endişelenmeniz için bir neden yoktur. Dissosiyasyon ancak şiddetli ve kronik olduğunda bir sorun haline gelir. Tahmin edebileceğiniz gibi, sürekli 'çevrimdışı' olmak kişinin hayatının tüm alanlarını olumsuz etkileyebilir.

Aşağıda dissosiyasyonu durdurmanın farklı yolları verilmiştir:

1. Topraklama teknikleri

Bu teknikler sizi zihninize ve bedeninize geri döndürmek için tasarlanmıştır. Bu genellikle bir veya daha fazla duyuyu devreye sokarak yapılır. Topraklama tekniklerine örnek olarak şunlar verilebilir:

• Görsel olarak çekici bir şeye bakmak
• Lezzetli bir şeyler tatmak
• Duyduğunuz sesleri tanımlama
• Sıcak veya soğuk bir şeye dokunmak
• Güçlü kokulu bir şey koklamak
• Vücudunuzu hareket ettirin

Duyularınızı devreye soktuğunuzda, kendinizi kafanızın içine geri çekersiniz. Bu da bir dissosiyasyon seansından kurtulmanızı sağlar.

Hepimiz bir noktada topraklama yapmışızdır. Diyelim ki biriyle yemek yiyoruz ve hafıza şeridinde bir yolculuğa çıkmış gibi görünüyorlar. O zaman ellerimizi gözlerinin önünde sallayarak görsel duyu sistemlerini devreye sokarız.

2. Ayrışmanın işlevini hatırlama

İnsanlar şiddetli dissosiyasyon yaşadıklarında korkarlar ve kafaları karışır çünkü daha önce böyle bir şey yaşamamışlardır. Kendinize dissosiyasyonun amacını hatırlatmak, dissosiyasyonla başa çıkmanın iyi bir yoludur. Bırakın işini yapsın, işi bittiğinde gidecektir.

Disosiyasyonla başa çıkmanın zor yanı, bir başa çıkma mekanizmasıyla başa çıkıyor olmanızdır. Disosiyasyonun amacını anladığınızda, onunla daha az mücadele edersiniz.

Dissosiyasyonla savaşmak yerine, onu hayatınızda yüzleşmeniz gereken bir acı olduğuna dair bir işaret olarak görürsünüz. Çözülmemiş bir sorunun çözülmesi gerekir. Yüzleşilmemiş bir korkuyla yüzleşmek gerekir.

Acıyla yüzleşmek bize kendimiz hakkında değerli bilgiler sağlar. Bize hayatımızda neleri düzeltmemiz gerektiğini söyler. Dissosiyasyonun amacı, acıyla yüzleşmek ne kadar faydalı olursa olsun, acıdan kaçınmaktır. Bırakın işini yapsın. Acının derinlerine daha sonra inebilirsiniz.

"Acınız, anlayışınızı çevreleyen kabuğun kırılmasıdır."

3. İşlenmemiş travmanın işlenmesi

Travma, işlenmeden kaldığı için ruhumuzda kalma eğilimindedir. Travmanın sağlıklı bir şekilde işlenmesi, onunla barışıp yolunuza devam edebilmeniz için onu anlamlandırmanız anlamına gelir.

Elbette bu çocuk oyuncağı değildir. Bilgi edinmek ve yetkin profesyonellerden yardım almak son derece yararlı olabilir.

Travmanızı iyileştirdiğinizde ve geçmişinizi geride bırakabildiğinizde, kendinizi yeniden güvende hissetmeye başlayabilirsiniz. Dissosiyasyon, güvenlik ve rahatlıkla bir arada var olamaz. Zihniniz artık sizi koruma ihtiyacı hissetmediğinde ortadan kalkacaktır.

4. Güçlü bir benlik duygusu geliştirmek

Eğer burayı düzenli olarak okuyorsanız, güçlü bir benlik duygusunun öneminden milyonlarca kez bahsettiğimi biliyorsunuzdur. Ayrışma benliği parçalara ayırır: bazen geçici olarak bazen de uzun süre.

Benliğinizin ne kadar hızlı bir şekilde yeniden bütünleşeceği, ne kadar dirençli olduğuna bağlı olacaktır. Eğer kırılgan bir benlik algınız varsa, parçalanması kolay olacaktır.

Ayrışma, bölümlere ayırmanın ilk aşamasıdır. Ayrıştığınızda, zihniniz ayrı bir hafıza ile ayrı bir kimlik yaratma sürecine başlar. Zihin, acı veren anıları bu yeni yaratılan hafıza bankasında bölümlere ayırmaya çalışır, böylece 'sizin' hafızanız onlarla uğraşmak zorunda kalmaz.

Bu nedenle, dissosiyasyon benlikte rahatsızlıklara yol açar ve benliğin sağlıklı gelişimini bozar.3

Bu, dissosiyasyon ve travma yaşayan kişilerin özgüvenlerinin de düşük olmasının nedenlerinden biridir. Kim oldukları ve ne istedikleri konusunda net değillerdir.

Güçlü bir benlik duygusuna sahip olduğunuzda, ayrışmanın ayrıştırıcı güçlerine daha iyi direnebilirsiniz.

Referanslar

1. Boysan, M., Goldsmith, R. E., Çavuş, H., Kayri, M., & Keskin, S. (2009). Anksiyete, depresyon ve dissosiyatif belirtiler arasındaki ilişkiler: istismar alt tipinin etkisi. Journal of Trauma & Dissociation , 10 (1), 83-101.
2. Cardefia, E. (1994). Ayrışma alanı. Dissosiyasyon: Klinik ve teorik perspektifler , 15-31.
3. Carlson, E. A., Yates, T. M., & Sroufe, L. A. (2009). Dissosiyasyon ve benliğin gelişimi.