Overhaaste conclusies trekken is een cognitieve vervorming of een cognitieve vooringenomenheid waarbij iemand een ongegronde conclusie trekt op basis van minimale informatie. Mensen zijn overhaaste conclusies trekkende machines die snel oordelen die vaak verkeerd zijn.

Mensen trekken conclusies door gebruik te maken van heuristieken of mentale snelkoppelingen op basis van vuistregels, emotie, ervaring en geheugen in plaats van meer informatie. Het trekken van conclusies wordt gevoed door het verlangen om afsluiting te zoeken en een einde te maken aan onzekerheid.

Voorbeelden van overhaaste conclusies

• Mike krijgt niet meteen een antwoord van Rita en denkt dat ze geen interesse meer in hem heeft.
• Jenna merkt dat haar baas niet glimlachte toen ze hem begroette. Nu is ze ervan overtuigd dat ze hem op de een of andere manier kwaad heeft gemaakt. Ze blijft in gedachten scannen om erachter te komen wat ze fout heeft gedaan.
• Jacob denkt dat hij slecht zal presteren voor zijn examen, hoewel hij geen reden heeft om dat te denken.
• Martha denkt dat ze nooit een goede moeder zal zijn gezien haar onverantwoordelijke aard.
• Tijdens een sollicitatiegesprek met een blondine denkt Bill dat blondines dom zijn en het niet waard zijn om aangenomen te worden.

Zoals je uit deze voorbeelden kunt zien, zijn er veel voorkomende manieren waarop de vooringenomenheid bij het trekken van conclusies zich manifesteert:

1. Conclusies trekken over de gedachten en gevoelens van de ander (gedachtelezen).
2. Conclusies trekken over wat er in de toekomst zal gebeuren (waarzeggerij).
3. Conclusies trekken op basis van groepsstereotypen (labelen).

Waarom trekken mensen te snel conclusies?

Het trekken van conclusies wordt niet alleen gevoed door minimale informatie en het zoeken naar afsluiting, maar ook door de neiging om iemands overtuigingen te bevestigen, waarbij bewijs van het tegendeel wordt genegeerd.

Aangezien overhaaste conclusies vaak tot verkeerde conclusies leiden, is het gemakkelijk om te missen dat ze soms tot juiste conclusies kunnen leiden.

Bijvoorbeeld:

Vicki kreeg slechte gevoelens van deze man tijdens een blind date. Later kwam ze te weten dat hij een verstokte leugenaar was.

Tijdens het rijden trapte Mark meteen op de rem zonder te weten waarom. Toen hij tot rust kwam, merkte hij dat er een konijn op de weg lag.

Soms komen we tot de juiste conclusie op basis van ons snelle, intuïtieve denken. Meestal gaat het dan om situaties waarin we een of andere bedreiging waarnemen.

Het trekken van conclusies is in de eerste plaats een informatieverwerkend systeem voor het detecteren van bedreigingen dat is geëvolueerd om ons te helpen bedreigingen snel te detecteren en snel te handelen. Onze voorouders die een bedreiging detecteerden en erop reageerden, overleefden degenen die dit vermogen niet hadden snel.

Dat het trekken van conclusies geëvolueerd is als een mechanisme om bedreigingen op te sporen, is duidelijk te zien in hoe mensen het in onze moderne tijd gebruiken om conclusies te trekken over evolutionair relevante bedreigingen. Als je naar de bovenstaande voorbeelden kijkt, zijn ze allemaal op de een of andere manier verbonden met overleving en reproductief succes.

Met andere woorden, we trekken snel conclusies als de bedreigingen waar we mee te maken hebben onze overleving en ons voortplantingssucces in gevaar brengen.

De kosten van een verkeerd oordeel zijn lager dan de kosten van het vermijden of uitstellen van een conclusie. Het is wat evolutionair psycholoog Paul Gilbert treffend de 'better safe than sorry strategie' noemt.2

Onze evolutionaire omgevingen zaten vol overlevings- en sociale bedreigingen. We moesten op onze hoede zijn om roofdieren en aanvallen van andere mensen te vermijden. We moesten goed opletten wie dominant en wie ondergeschikt was in onze sociale groep.

Bovendien moesten we onze bondgenoten en vijanden in de gaten houden. Ook moesten we op onze hoede zijn om bedrog van onze maten en vrienden te voorkomen.

Interessant genoeg zijn dit precies de gebieden waarop mensen in de moderne tijd geneigd zijn om overhaaste conclusies te trekken.

Nogmaals, dat komt omdat de kosten van het niet trekken van de juiste conclusies in deze domeinen veel hoger zijn dan de kosten van het trekken van de verkeerde conclusie. Snelheid gaat boven nauwkeurigheid.

Om je meer voorbeelden te geven:

1. Denken dat je crush je leuk vindt omdat ze een keer naar je hebben gelachen

Denken dat ze je leuk vinden, is beter voor je voortplantingssucces dan denken dat ze dat niet vinden. Als ze inderdaad geïnteresseerd zijn, vergroot je de kans op voortplanting. Als ze dat niet zijn, zijn de kosten van deze inschatting lager dan denken dat ze niet geïnteresseerd zijn.

In extreme gevallen kan deze neiging leiden tot waanideeën en een psychiatrische aandoening genaamd erotomanie waarbij iemand ten onrechte denkt dat hij een romantische relatie heeft met zijn geliefde.

2. Een willekeurig persoon op straat verwarren met je verliefdheid

Ze kunnen een visuele gelijkenis hebben met je crush, bijvoorbeeld dezelfde lengte, haar, gezichtsvorm, manier van lopen, enz.

Je perceptuele systeem laat je je crush zien, want als ze inderdaad je crush blijken te zijn, kun je ze benaderen en zo je kansen op voortplanting vergroten. Als je je perceptie negeert en ze inderdaad je crush waren, heb je veel te verliezen op voortplantingsgebied.

Dit is ook de reden waarom we soms een vreemde voor een vriend aanzien, hem begroeten en ons dan, nogal ongemakkelijk, realiseren dat hij een volslagen vreemde is.

Vanuit evolutionair perspectief is het duurder voor je vriendschap om je vrienden niet te begroeten als je ze tegenkomt dan om de verkeerde persoon te begroeten. Daarom overdrijf je uiteindelijk om de kosten van het niet doen te minimaliseren.

3. Een stuk touw verwarren met een slang of een bundel draad met een spin

Nogmaals, het is dezelfde 'better safe than sorry' logica. Heb je ooit een spin aangezien voor een bundel draad of een slang voor een stuk touw? Dat gebeurt nooit. Stukken touw of bundels draad vormden geen bedreiging in ons evolutionaire verleden.

Complexe problemen vereisen langzame, rationele analyse

Langzaam, rationeel denken is recentelijk geëvolueerd ten opzichte van snel, overhaast denken. Maar veel moderne problemen vereisen langzame, rationele analyse. Veel complexe problemen zijn door hun aard resistent tegen snelle besluitvorming op basis van onvoldoende informatie.

Het trekken van voorbarige conclusies bij dergelijke problemen is inderdaad de beste manier om dingen te verpesten.

In de moderne tijd, vooral op het werk, leidt het trekken van overhaaste conclusies vaak tot het nemen van verkeerde beslissingen. Het is altijd een goed idee om het wat rustiger aan te doen en meer informatie te verzamelen. Hoe meer informatie je hebt, hoe meer zekerheid je hebt. Hoe meer zekerheid je hebt, hoe betere beslissingen je kunt nemen.

Als het aankomt op overleving en sociale bedreigingen, moet je je neiging tot overhaaste conclusies ook niet de vrije loop laten. Soms, zelfs in deze domeinen, kan overhaaste conclusies je op het verkeerde pad brengen.

Het is altijd, altijd een goed idee om je intuïties te analyseren. Ik suggereer niet dat je je intuïties negeert, maar analyseer ze gewoon wanneer je kunt. Dan kun je, op basis van de beslissing die je moet nemen, beslissen of je ze volgt of laat vallen.

Voor grote, onomkeerbare beslissingen kun je beter zoveel mogelijk informatie verzamelen. Voor kleine, omkeerbare beslissingen kun je het risico nemen om met minimale informatie en analyse te beginnen.

Hoe je niet te snel conclusies trekt

Samengevat zijn dit de dingen die je in gedachten moet houden om geen overhaaste conclusies te trekken:

1. Verzamel zoveel mogelijk informatie over het probleem voordat je een conclusie trekt.
2. Bedenk alternatieve verklaringen voor het fenomeen en hoe die zich verhouden tot het bewijsmateriaal.
3. Erken dat je op sommige gebieden sneller conclusies trekt (overleving en sociale bedreigingen). Op deze gebieden moet je voorzichtiger zijn. Studies tonen aan dat we vooral minder informatie verzamelen als het over onszelf gaat, dus als we dingen persoonlijk opvatten.3
4. Verifieer je conclusies voordat je ernaar handelt, vooral als de te nemen beslissing enorm en onomkeerbaar is.
5. Als je conclusies moet trekken (bijv. je kunt niet meer informatie krijgen), probeer dan de risico's te minimaliseren (bijv. bereid je voor op het ergste).
6. Herinner jezelf eraan dat het oké is om onzeker te zijn. Soms is onzekerheid te verkiezen boven ongelijk hebben. Je verstand zal doen wat het kan om onzekerheid te weerstaan en je categorisch te laten denken ('Bedreiging' of 'Geen bedreiging' versus 'Misschien moet ik meer leren').
7. Train jezelf om beter te worden in redeneren en analytisch denken. Hoe beter je wordt in deze vaardigheden, hoe meer je ze zult toepassen bij je beslissingen.

Overhaaste conclusies trekken en je zorgen maken

Als je de inhoud van de zorgen van mensen analyseert, zul je je realiseren dat het bijna altijd om evolutionair relevante zaken gaat. Zorgen maken is, vanuit deze hoek gezien, een psychologisch mechanisme dat is ontworpen om ons beter voor te bereiden op de toekomst.

Als we ervan uitgaan dat het ergste zal gebeuren, doen we nu wat we kunnen om het te vermijden. Als we ervan uitgaan dat alles wel goed komt, zijn we misschien slecht voorbereid als dat niet zo is.

Het doel moet dus niet zijn om negatieve gedachten en emoties zoals piekeren te negeren, maar om te analyseren hoe ze in verhouding staan tot de realiteit.

Soms zijn de zorgen terecht en soms niet.

Als het gerechtvaardigd is, kun je beter actie ondernemen om je op de toekomst voor te bereiden. Je waarzeggerij zou wel eens waar kunnen blijken te zijn. Als de zorgen ongegrond zijn, herinner jezelf er dan aan dat je geest overreageert omdat dat is waarvoor hij ontworpen is.

Je moet denken in termen van waarschijnlijkheden. Test wat je denkt en voelt altijd met de werkelijkheid. Verzamel altijd meer informatie. Dat is de beste manier om je geest effectief te beheren.

Referenties

1. Jolley, S., Thompson, C., Hurley, J., Medin, E., Butler, L., Bebbington, P., ... & Garety, P. (2014). Jumping to the wrong conclusions? An investigation of the mechanisms of reasoning errors in delusions. Psychiatrisch onderzoek , 219 (2), 275-282.
2. Gilbert, P. (1998). De geëvolueerde basis en adaptieve functies van cognitieve vervormingen. Brits Tijdschrift voor Medische Psychologie , 71 (4), 447-463.
3. Lincoln, T. M., Salzmann, S., Ziegler, M., & Westermann, S. (2011). When does jumping-to-conclusions reach its peak? The interaction of vulnerability and situation-characteristics in social reasoning. Tijdschrift voor Gedragstherapie en Experimentele Psychiatrie , 42 (2), 185-191.
4. Garety, P., Freeman, D., Jolley, S., Ross, K., Waller, H., & Dunn, G. (2011). Jumping to conclusions: the psychology of delusional reasoning. Vooruitgang in psychiatrische behandeling , 17 (5), 332-339.