In dit artikel gaan we in op wat dissociatie in de psychologie betekent en bespreken we kort de verschillende soorten dissociatie. Tot slot gaan we in op het verband tussen dissociatie en trauma.

Stel je voor hoe mensen reageren als er een tragedie toeslaat, of het nu gaat om een sterfgeval in de familie, een natuurramp, een terroristische aanslag, wat dan ook. Laten we het voorbeeld nemen van een sterfgeval in de familie. Mensen kunnen in zulke situaties een grote verscheidenheid aan gedrag vertonen.

Mannen hebben de neiging om in stilte te rouwen of zelfs te huilen met ingehouden tranen als ze toevallig dicht bij de overledene stonden. Vrouwen hebben de neiging om meer te zeggen in hun rouw, soms luid huilend en vaak zeer expressief in hun klaagzangen.

De meeste mensen zijn verdrietig over wat er is gebeurd, sommigen zijn boos, en een paar anderen zijn in ontkenning. Degenen die in ontkenning zijn, weigeren gewoon de dood te accepteren. Ze praten tegen de dode alsof deze nog leeft, waardoor de andere aanwezigen, vooral kinderen, bang worden.

Hoe vreemd ontkenning ook mag zijn, er is nog een ander gedrag dat mensen vertonen als reactie op zulke tragedies dat nog vreemder is. Terwijl bijna iedereen rouwt en rouwt om de dood, zie je misschien die ene persoon in de hoek zitten die een beetje verward lijkt. Ze doen alsof ze niet begrijpen wat er aan de hand is. Je loopt naar ze toe en probeert met ze te praten...

"Gaat het? Hoe gaat het met je?"

"Ja, ik weet het niet. Het voelt allemaal zo onwerkelijk voor me."

Wat deze verwarde persoon ervaart, wordt dissociatie genoemd. Hun geest heeft hen gedissocieerd of losgemaakt van de realiteit omdat de realiteit te hard is om mee om te gaan.

Inzicht in dissociatie

Wanneer iemand in de naaste omgeving overlijdt, kan deze persoon wekenlang, zelfs maandenlang, in een staat van dissociatie verkeren, totdat de dissociatie zichzelf oplost en hij of zij terugkeert naar de realiteit. Dissociatie is een soort loskoppeling van de realiteit, een loskoppeling die iemand voelt van zijn of haar gedachten, gevoelens, herinneringen of identiteitsgevoel. Het varieert van mild tot ernstig.

Voorbeelden van milde en onschuldige dissociatie zijn verveling, dagdromen of in een zon verdwijnen. Deze mentale toestanden ontstaan wanneer de geest overspoeld wordt met informatie of gedwongen wordt om informatie te verwerken waar hij geen zin in heeft. Denk aan het moeten bijwonen van een saaie lezing, het maken van een moeilijk wiskundeprobleem of het ervaren van werkgerelateerde stress.

Dissociatie gebeurt onbewust. Je kunt niet opzettelijk uit de zone gaan wanneer je dat wilt. Bewust besluiten om ergens geen aandacht aan te besteden is geen dissociatie.

Een ander veel voorkomend kenmerk van dissociatie is geheugenverlies. Als je niet registreert wat er in je omgeving gebeurde terwijl je dissocieerde, heb je geen herinnering aan wat er in die tijd gebeurde.

Als je dissocieert, is het net alsof je een black-out hebt. Als je weer in de realiteit komt, denk je: "Waar was ik?" of "Waar ben ik al die tijd geweest?".

Ernstige dissociatie

Terwijl milde dissociatie een tijdelijk vermijdingsmechanisme is en geen ernstige belemmering vormt voor normale dagelijkse activiteiten, kunnen ernstige vormen van dissociatie een negatieve impact hebben op iemands leven. Hieronder volgen de soorten ernstige dissociatie, dissociatieve stoornissen genoemd2...

1. Derealisatie

De persoon heeft het gevoel dat de wereld vervormd of onwerkelijk is. Het is niet alleen maar speculeren dat we misschien in een gesimuleerde werkelijkheid leven. De persoon heeft daadwerkelijk het gevoel dat de wereld vervormd of onwerkelijk is.

Het bovenstaande voorbeeld van iemand die niet in staat is om te gaan met de dood van een geliefde en zegt: "Niets van dit alles voelt echt", zegt dat niet alleen omdat het soms een toepasselijk iets is om te zeggen, of een nuttige metafoor om te beschrijven hoe verdrietig of schokkend een gebeurtenis is. Ze zeggen eigenlijk voel op die manier.

2. Dissociatief geheugenverlies

De persoon is niet in staat om zich de details van een traumatische levensgebeurtenis te herinneren terwijl hij zich ervan bewust is dat hij geheugenverlies ervaart. Aan de oppervlakte weten ze dat de gebeurtenis zich heeft voorgedaan, maar ze kunnen zich de details niet herinneren. Het kan ook minder ernstige vormen aannemen.

Als ik je vraag welke fase van je leven je je niet lijkt te herinneren, is het waarschijnlijk een slechte fase waar je geest je tegen beschermt door je die te laten vergeten.

Stel bijvoorbeeld dat je algehele ervaring op de universiteit slecht was. Wanneer je van de universiteit komt en een jaar of twee bij een bedrijf gaat werken, waar je een baan hebt die je niet echt haat, kan het zijn dat je het gevoel hebt dat je geest de herinneringen aan de universiteit heeft opgesloten.

Sinds je bent begonnen met werken, heb je nauwelijks nog nagedacht over je studie. Het is alsof je direct na de middelbare school bent gaan werken en je studie hebt overgeslagen. Maar op een dag kom je een oude foto tegen van de tijd die je op de universiteit hebt doorgebracht en alle herinneringen uit alle hoeken en gaten van je geest komen in je bewustzijnsstroom terecht.

3. Dissociatieve fuga

Nu begint het gek te worden. De fuga-toestand is de toestand waarin iemand plotseling zijn huis verlaat, op reis gaat, een nieuw leven begint en een nieuwe identiteit opbouwt. Wanneer de persoon terugkeert naar zijn oorspronkelijke leven en identiteit, kan hij zich niets herinneren van wat er tijdens de fuga-toestand is gebeurd.

In de populaire tv-serie Breaking Bad De hoofdpersoon gaat van huis om zich over te geven aan een onwettige activiteit. Als hij terugkomt, vertoont hij opzettelijk symptomen dat hij in een staat van fuga is geweest om anderen te misleiden.

4. Depersonalisatie

De persoon ervaart dissociatie, niet van de wereld (zoals bij derealisatie) maar van zichzelf. Terwijl de persoon bij derealisatie het gevoel heeft dat de wereld onwerkelijk is, heeft de persoon bij depersonalisatie het gevoel dat hij of zij zelf onwerkelijk is.

Ze voelen zich losgekoppeld van hun eigen leven, identiteit, gedachten en emoties. Ze observeren zichzelf alleen van buitenaf en hebben het gevoel dat ze een of ander personage op tv zijn.

5. Dissociatieve identiteitsstoornis

Een van de bekendste stoornissen, dankzij de aandacht die er in de populaire cultuur aan wordt besteed, is dat iemand niet van huis gaat om een nieuwe identiteit op te bouwen (zoals bij fuga), maar een nieuwe identiteit of identiteiten in zijn hoofd creëert.

Deze verschillende identiteiten hebben vaak verschillende persoonlijkheden en de persoon schakelt meestal van de ene identiteit naar de andere als reactie op angst of bezorgdheid.

Trauma's en dissociatie

Ernstige vormen van dissociatiestoornissen worden geassocieerd met traumatische ervaringen.1 Een trauma kan elke negatieve gebeurtenis zijn die fysieke of mentale schade veroorzaakt, zoals fysiek misbruik, seksueel misbruik, emotioneel misbruik, een ongeluk krijgen, verwaarloosd worden door ouders in de kindertijd, de dood van een dierbare, enzovoort.

Het is echter belangrijk op te merken dat niet alle mensen op een trauma reageren met dissociatie. Er spelen waarschijnlijk veel factoren mee. Sommigen reageren op een trauma door dissociatie, sommigen vergeten het gewoon, en anderen blijven erover praten (zie Waarom mensen steeds hetzelfde blijven herhalen).

Welk doel zou dissociatie kunnen dienen als reactie op trauma?

Omdat ze niets kunnen doen om de situatie te veranderen, sluiten ze zich af van de situatie om zichzelf te beschermen tegen de gevoelens van extreme pijn, schaamte en angst.

Door de persoon los te koppelen en emotioneel gevoelloos te maken, geeft hun geest hen de kans om de traumatische ervaring te doorstaan of te overleven.

Laatste woorden

Als we iets "onwerkelijk" noemen, heeft het meestal een positieve, buitenwereldse kwaliteit. We noemen een bepaald muziekstuk "goddelijk" of een optreden "buitenaards". Als het echter om dissociatie gaat, betekent iets onwerkelijk noemen dat het zo negatief is dat je er niet mee om kunt gaan dat het echt is.

In een van haar beroemde gedichten betreurde Sylvia Plath het verlies van haar geliefde door herhaaldelijk te zeggen: "Ik denk dat ik je verzonnen heb in mijn hoofd". Ze leed niet aan een dissociatieve identiteitsstoornis, maar was zo getraumatiseerd doordat haar geliefde haar verliet dat hij voor haar "verzonnen" of "onecht" aanvoelde.

Referenties

1. Van der Kolk, B. A., Pelcovitz, D., Roth, S., & Mandel, F. S. (1996). Dissociatie, somatisatie en affectdisregulatie. Het Amerikaanse tijdschrift voor psychiatrie , 153 (7), 83.
2. Kihlstrom, J. F. (2005). Dissociatieve stoornissen. Annu. Rev. Clin. Psychol. , 1 , 227-253.