Dit artikel bespreekt het psychologische proces van verslaving met de nadruk op de belangrijkste redenen om verslaafd te raken.

Het woord verslaving komt van 'ad', wat een voorvoegsel is dat 'aan' betekent, en 'dictus', wat 'zeggen of vertellen' betekent. De woorden 'woordenboek' en 'dictee' zijn ook afgeleid van 'dictus'.

Vandaar dat 'verslaving' etymologisch gezien 'vertellen, zeggen of dicteren' betekent.

En, zoals veel verslaafden heel goed weten, is dat precies wat verslaving doet - het vertelt je wat je moet doen; het dicteert je de voorwaarden; het beheerst je gedrag.

Verslaving is niet hetzelfde als een gewoonte. Hoewel beide bewust beginnen, voelt de persoon bij een gewoonte een zekere mate van controle over de gewoonte. Bij verslaving heeft de persoon het gevoel dat hij de controle kwijt is en dat iets anders hem beheerst. Hij kan er niets aan doen. Het is te ver gegaan.

Mensen hebben er geen moeite mee om toe te geven dat ze hun gewoontes kunnen opgeven wanneer ze maar willen, maar wanneer ze verslaafd raken, is het een andere zaak - ze voelen heel weinig controle over hun verslavende gedrag.

Redenen achter verslaving

Verslaving volgt hetzelfde basismechanisme als een gewoonte, hoewel de twee elkaar niet uitsluiten. We doen iets dat ons naar een plezierige beloning leidt. En als we de activiteit vaak genoeg doen, beginnen we naar de beloning te verlangen wanneer we een trigger tegenkomen die met de beloning geassocieerd wordt.

Deze trigger kan extern zijn (kijken naar een fles wijn) of intern (terugdenken aan de laatste keer dat je een kick kreeg).

Hieronder staan de meest voorkomende redenen waarom mensen verslaafd raken aan bepaalde activiteiten:

1) Uit de hand gelopen gewoontes

Zoals eerder gezegd, zijn verslavingen in wezen uit de hand gelopen gewoonten. In tegenstelling tot gewoonten, creëren verslavingen een soort afhankelijkheid voor de persoon van de stof of activiteit waaraan hij verslaafd is.

Iemand kan bijvoorbeeld aanvankelijk drugs hebben geprobeerd uit nieuwsgierigheid, maar de geest leert dat 'drugs plezierig zijn', en telkens wanneer hij behoefte heeft aan plezier, zal dit de persoon motiveren om terug te keren naar drugs. Voor hij het weet, heeft hij een sterke afhankelijkheid van drugs gecreëerd.

Alles wat we doen, leert onze geest iets. Als wat we doen door onze geest als 'pijnlijk' wordt geregistreerd, zal het ons motiveren om het gedrag in de toekomst te vermijden, en als wat we doen als 'aangenaam' wordt geregistreerd, zal het ons motiveren om dat gedrag in de toekomst te herhalen.

De motivaties van de hersenen om plezier te hebben en pijn te vermijden (gebaseerd op het vrijkomen van de neurotransmitter dopamine1) zijn erg krachtig. Het hielp onze voorouders overleven door hen te motiveren om seks en voedsel na te jagen en gevaar te vermijden (dopamine komt ook vrij in ongunstige situaties2).

Je kunt je geest dus beter niet leren om iets te zoeken dat ogenschijnlijk plezierig is, maar je op de lange termijn in een slaaf verandert.

Deze TED Talk waarin wordt uitgelegd hoe we in deze plezierval trappen en hoe we ervan kunnen herstellen, is de beste die ik heb gezien:

2) Ik heb nog steeds niet wat ik zocht

Alle verslavingen zijn niet per definitie schadelijk. We hebben allemaal behoeften en de acties die we ondernemen zijn bijna altijd gericht op de vervulling van die behoeften. Sommige van onze behoeften zijn sterker dan andere.

Daarom zullen de acties die we doen om onze sterkste behoeften te vervullen sterk gedreven zijn en vaker voorkomen dan andere acties die niet of indirect gerelateerd zijn aan onze sterkste behoeften.

Achter elke buitensporige actie schuilt een sterke behoefte. Dit geldt niet alleen voor onze biologische basisbehoeften, maar ook voor onze psychologische behoeften.

Iemand die verslaafd is aan zijn werk (workaholic) heeft nog niet al zijn carrièredoelen bereikt. Iemand die verslaafd is aan gezelligheid is op een bepaald niveau niet tevreden met zijn sociale leven.

3) Onzekerheid over de beloning

De reden waarom we van ingepakte cadeautjes houden, is dat we niet weten wat erin zit. We komen in de verleiding om ze zo snel mogelijk open te scheuren. Op dezelfde manier is een van de redenen waarom mensen verslaafd raken aan sociale media, dat ze elke keer dat ze kijken een beloning verwachten: een bericht, een melding of een grappige post.

Onzekerheid over het type en de grootte van de beloning motiveert ons sterk om de activiteit die ertoe leidt te herhalen.

Daarom zijn activiteiten zoals gokken (dat gedragskenmerken heeft die lijken op drugsmisbruik3) verslavend omdat je nooit weet wat je te wachten staat.

Het verklaart ook waarom kaartspellen zoals poker zo verslavend kunnen zijn. Je weet nooit wat voor kaarten je zult krijgen uit de willekeurige schudprocedure, dus je blijft maar doorspelen in de hoop elke keer goede kaarten te krijgen.

Referenties

1. Esch, T., & Stefano, G. B. (2004). The neurobiology of pleasure, reward processes, addiction and their health implications. Neuro-endocrinologie brieven , 25 (4), 235-251.
2. Robinson, T. E., & Berridge, K. C. (2000). The psychology and neurobiology of addiction: an incentive-sensitization view. Verslaving , 95 (8s2), 91-117.
3. Blanco, C., Moreyra, P., Nunes, E. V., Saiz-Ruiz, J., & Ibanez, A. (2001, juli). Pathologisch gokken: verslaving of dwang? In Seminars in klinische neuropsychiatrie (Vol. 6, No. 3, pp. 167-176).