Балалар қауіпті жағдайға тап болған кезде жарақат алады. Олар қауіп-қатерге әсіресе осал, өйткені олар дәрменсіз және қорқынышты оқиғалармен күресу қабілеті әлі дамымаған.

Балалар үйде немесе жалпы қоғамда идеалды емес жағдайларды бастан кешірсе, олар жағымсыз жағдайларға тап болады. Балалық шақ тәжірибесі (ACE).

Алайда, балалық шақтың барлық жағымсыз оқиғалары міндетті түрде жарақатқа әкелмейді.

Ересектер сияқты балалар да жағымсыз тәжірибелерге төзімділік көрсете алады. Бірақ көптеген кенеттен, күтпеген, қатты қауіп төндіретін және тұрақты қиыншылықтар балаларды оңай жарақаттауы мүмкін.

Сонымен қатар, балалар жарақат алуы мүмкін оқиғаны қалай бастан кешіретінімен ерекшеленеді. Дәл осындай оқиға бір бала үшін жарақаттануы мүмкін, бірақ екіншісі үшін емес.

Балалық шақтың жарақаты қауіп төндіретін оқиға өткеннен кейін баланың санасында ұзақ уақыт сақталғанда орын алады. Балалық шақтың жарақаты ересек жаста елеулі физикалық және психикалық денсаулық проблемаларына әкелуі мүмкін.

Баланың 18 жасқа дейін бастан өткеретін барлық травматикалық тәжірибелерін балалық шақ жарақаты ретінде жіктеуге болады.

Түрлері мен мысалдары. Балалық шақ жарақаты

Енді балалардың жарақат алуының әртүрлі түрлері мен мысалдарын қарастырайық. Егер сіз ата-ана болсаңыз, бұл толық тізім балаңыздың өмірін тексеруге және қандай да бір салада проблемалар болуы мүмкін екенін бағалауға көмектеседі.

Әрине,осы түрлердің кейбіреулері бір-біріне сәйкес келеді, бірақ санаттау жарамды. Мен мүмкіндігінше көп мысал келтірдім. Бірақ ата-ана немесе қамқоршы жасай алатын ең жақсы нәрсе - баланың мазасыздану сигналдарын ешқашан елемеу.

Қалыпты мінез-құлықтан кез келген ауытқу, әсіресе нашар көңіл-күй мен ашушаңдық баланың жарақат алғанын білдіруі мүмкін.

1. Зорлық-зомбылық

Қиянат - бұл балаға зиян келтіретін сыртқы агенттің (зорлық етушінің) кез келген қасақана немесе әдейі емес әрекеті. Келтірілген зиянның түріне байланысты зорлық-зомбылық келесідей болуы мүмкін:

Физикалық зорлық-зомбылық

Физикалық зорлық-зомбылық - балаға физикалық зиян келтіру. Ол келесі әрекеттерді қамтиды:

• Баланы ұру
• Жарақат алу
• Итеру және дөрекі ұстау
• Балаға заттарды лақтыру
• Физикалық шектеулерді қолдану (мысалы, оларды байлау)

Жыныстық зорлық-зомбылық

Жыныстық зорлық-зомбылық - зорлық-зомбылық жасаушының баланы өзінің жыныстық қанағаттану мақсатында пайдалануы. Сексуалдық зорлық-зомбылық әрекеттеріне мыналар жатады:

• Балаға орынсыз қол тигізу («жаман жанасу»)
• Балаға жыныстық жөнсіз сөздер айту
• Қорлау
• Жыныстық қатынасқа әрекет жасау
• Жыныстық қатынас

Эмоционалдық зорлық

Эмоционалдық зорлық-зомбылық балаға эмоционалды түрде зиян келтірген кезде болады. Адамдар физикалық және жыныстық зорлық-зомбылықты байыппен қабылдайтынымен, эмоционалдық зорлық-зомбылық жиі ауыр емес деп саналады, бірақ ол бірдей зиян келтіруі мүмкін.

Эмоционалдық зорлық-зомбылық мысалдарына мыналар жатады:

• Бақылау жәнебаланы төмен түсіру
• Мынау
• Ұяттау
• Атын атамау
• Газды жарықтандыру
• Артық сын
• Салыстыру бала құрбыларына
• Қорқыту
• Тым бақылау
• шамадан тыс қорғау

2. Елеусіздік

Елсіздік дегеніміз бір нәрсеге көңіл аудармау. Ата-аналар немесе тәрбиешілер балаға немқұрайлы қараса, бұл сүйіспеншілікке, қолдауға және қамқорлыққа мұқтаждығы қанағаттандырылмаған баланы жарақаттауы мүмкін.

Елсіздік физикалық немесе эмоционалды болуы мүмкін. Физикалық немқұрайлылық баланың физикалық қажеттіліктерін елемеуді білдіреді. Физикалық немқұрайлылық мысалдарына мыналар жатады:

• Баланы тастап кету
• Баланың негізгі физикалық қажеттіліктерін қанағаттандырмау (тамақ, киім және баспана)
• Денсаулық сақтауды қамтамасыз етпеу
• Баланың гигиенасына қамқорлық жасамау

Эмоционалды немқұрайлылық баланың эмоционалдық қажеттіліктерін ескермегенде пайда болады. Мысалдар мыналарды қамтиды:

• Эмоционалдық қолдау көрсетпеу
• Баланың эмоционалдық өміріне қызығушылық танытпау
• Баланың сезімін жоққа шығару және жарамсыз ету

3. Үйде жұмыс істемейтін орталар

Идеалдан азырақ үй жағдайлары баланың психикалық денсаулығына теріс әсер етеді және жарақатқа әкелуі мүмкін. Үйдегі жағдайдың бұзылуына ықпал ететін нәрселерге мыналар жатады:

• Үздіксіз күресетін ата-аналар
• Тұрмыстық зорлық-зомбылық
• Бір немесе екі ата-ананың психологиялық мәселелері бар
• Ата-анасының біреуі немесе екеуі де затпен күресудеқатыгездік
• Ата-аналық (ата-анаға қамқорлық жасау)
• Ата-анадан ажырау

4. Дисфункционалды әлеуметтік орталар

Балаға қауіпсіз және жұмыс істейтін үй және қауіпсіз және функционалды қоғам қажет. Қоғамдағы мәселелер балаларда қиындық тудыруы мүмкін. Дисфункционалды әлеуметтік орталардың мысалдарына мыналар жатады:

• Қоғамдағы зорлық-зомбылық (топтық зорлық-зомбылық, терроризм және т.б.)
• Мектептегі қорқыту
• Кибербуллинг
• Кедейлік
• Соғыс
• Кемсітушілік
• Нәсілшілдік
• Ксенофобия

5. Жақын адамның өлімі

Жақын адамның өлімі ересектерге қарағанда балаларға көбірек әсер етуі мүмкін, себебі балаларға мұндай түсініксіз қайғылы оқиғамен күресу қиын болуы мүмкін. Олар кішкентай бастарын өлім ұғымына орап алу қиынға соғуы мүмкін.

Нәтижесінде қайғылы оқиға олардың санасында өңделмеген күйінде қалуы мүмкін және жарақат алуы мүмкін.

6. Табиғи апаттар

Су тасқыны, жер сілкінісі және дауыл сияқты табиғи апаттар бүкіл қоғам үшін ауыр кезең болып табылады және балалар да зардап шегеді.

7. Ауыр ауру

Ауыр ауру бала өмірінің көптеген салаларына кедергі келтіруі мүмкін. Оқшауланудан туындайтын жалғыздық баланың психикалық денсаулығына ерекше зиян келтіруі мүмкін.

8. Жазатайым оқиғалар

Автокөлік апаты мен өрт сияқты жазатайым оқиғалар балаларды былай қойғанда, тіпті ересектерді де дәрменсіз ететін кенеттен, күтпеген жарақаттар. Әсіресе апаттар болуы мүмкінбалалар үшін қорқынышты, өйткені олар өздеріне қалай көмектесетінін білмейді.