Ludzie są gatunkami społecznymi, u których wzajemność jest wpisana w psychikę. Większość ludzi chce przyczyniać się do rozwoju społeczeństwa, ponieważ dzięki temu zyskują w oczach innych, co podnosi ich samoocenę.

Społeczeństwo, w którym członkowie wzajemnie się wspierają, przetrwa i będzie się rozwijać, przynosząc korzyści każdemu z nich. Zwiększa to spójność grupy.

Ludzie są stworzeni do zwiększania spójności swojej grupy społecznej. Chcą wnosić swój wkład, a także czerpać korzyści z wkładu innych.

Ten wkład lub altruizm musi być jednak zrównoważony egoizmem. Własne przetrwanie i reprodukcja są najważniejsze. Kiedy egoistyczne potrzeby są zaspokojone, jednostki wolą pomagać swoim krewnym.

Pomaganie swoim bliskim genetycznie krewnym oznacza pomaganie swoim genom. Następnie jednostki martwią się o pomaganie swojej szerszej społeczności.

Co sprawia, że ktoś jest ciężarem?

Pewien stopień wzajemności istnieje we wszystkich relacjach międzyludzkich. Ludzie nie chcą pomagać, jeśli sami nie otrzymują pomocy.

Kiedy otrzymujemy więcej niż dajemy, czujemy się ciężarem dla innych, którzy dają nam więcej niż od nas otrzymują. Czujemy się ciężarem, ponieważ zasada wzajemności zostaje naruszona.

Każda sytuacja, w której bierzemy od innych więcej niż na to zasługujemy lub ponosimy niepotrzebne koszty, może powodować poczucie bycia ciężarem. Ludzie mogą czuć, że są ciężarem dla innych:

• Rodzina
• Partner
• Przyjaciele
• Społeczeństwo
• Współpracownicy

Niektórzy ludzie czują, że są ciężarem dla wszystkich wokół siebie. Czują, że są nadmiernie zależni od otaczających ich osób.

Konkretne powody poczucia bycia ciężarem to m.in:

• Bycie zależnym finansowo od innych
• Bycie emocjonalnie zależnym od innych
• Cierpienie z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym
• Zrzucanie swoich problemów na innych
• Zawodzenie innych
• Przynoszenie wstydu innym
• Utknięcie w złym nawyku (uzależnieniu)

Wszyscy potrzebujemy opieki i wsparcia ze strony naszych bliskich, ale przychodzi moment, w którym nasza potrzeba wsparcia przekracza granicę i narusza zasadę wzajemności.

Tak długo, jak ich wspieramy, nie czujemy się ciężarem. Kiedy wszystko, co robimy, to szukanie ich wsparcia bez wspierania ich, czujemy się jak ciężar.

Poczucie bycia ciężarem prowadzi do poczucia winy, bezwartościowości i wstydu.

Te negatywne emocje motywują nas do zaprzestania naruszania wzajemności i przywrócenia równowagi w naszych relacjach.

Istnieje subtelna różnica między poczuciem bycia ciężarem bez bycia ciężarem, a poczuciem bycia ciężarem, ponieważ są bycie ciężarem.

W pierwszym przypadku poczucie bycia ciężarem może być tylko w twojej głowie. Możesz myśleć, że naruszasz zasadę wzajemności, ale osoba pomagająca chętnie ci pomaga, ponieważ cię lubi. Lub dlatego, że zależy jej na utrzymaniu relacji z tobą.

Poczucie ciężaru i skłonności samobójcze

Co społeczeństwo, które chce przetrwać i prosperować, robi ze swoimi nieproduktywnymi członkami? Jeśli ci nieprzyczyniający się członkowie są oszustami, tj. biorą, nie dając nic od siebie, społeczeństwo ich karze.

Jeśli ci członkowie, którzy nie wnoszą wkładu, chcą dawać, ale nie mogą, społeczeństwo nie może ich ukarać. Byłoby to niesprawiedliwe. Ale nadal są ciężarem dla społeczeństwa. Ewolucja musiała więc znaleźć sposób, aby zmusić ich do wyeliminowania się.

Poczucie bycia ciężarem może prowadzić do myśli samobójczych. Jeśli nie wnosisz nic do grupy, marnujesz jej zasoby, które pozostali członkowie mogliby wydać na siebie, aby przetrwać i prosperować.2

Osoba, która czuje się ciężarem i rozważa samobójstwo, ma tendencję do myślenia, że innym może być lepiej, jeśli zakończy swoje życie.

Niektóre grupy społeczne są szczególnie narażone na poczucie bycia ciężarem, np:

• Osoby starsze
• Osoby niepełnosprawne
• Osoby cierpiące na nieuleczalną chorobę

Badania wykazały, że gdy osoby z zaawansowaną chorobą czują się jak ciężar, wyrażają chęć przyspieszenia śmierci.3

Jak przestać czuć się ciężarem

Poczucie bycia ciężarem jest oznaką wysokiej inteligencji społecznej. Naruszasz wzajemność i ponosisz koszty na innych. Jesteś wystarczająco wrażliwy i troskliwy, by nie być ciężarem.

Prawdopodobnie też postrzegają cię jako ciężar, ale mają wystarczająco dużo społecznego wdzięku, by ci tego nie powiedzieć.

Jednocześnie poczucie bycia ciężarem może mieć drastyczne negatywne konsekwencje. Kiedy czujesz, że samo twoje istnienie jest ciężarem dla innych, postrzegasz zaprzestanie istnienia jako realną opcję.

Najlepszym sposobem na to, by przestać czuć się jak ciężar, jest przywrócenie poczucia wzajemności.

Umysł ma tendencję do dostępności, co oznacza, że skupiamy się bardziej na tym, co dzieje się teraz, ignorując to, co już się wydarzyło lub co może się wydarzyć.

To, że teraz jesteś od nich zależny, nie oznacza, że zawsze byłeś od nich zależny. Jeśli przypomnisz sobie czasy, w których im pomagałeś, pomoże ci to przywrócić wzajemność4.

Z tego samego powodu, gdy przestaniesz być od nich zależny, zawsze możesz odwdzięczyć się im w przyszłości.

Jeśli jesteś osobą starszą lub chorą, jestem pewien, że istnieją sposoby, w jakie możesz wnieść swój wkład i poczuć się wartościowym. Możesz na przykład podzielić się swoją mądrością. Nawet serdeczna rozmowa z kimś jest wkładem.

Istnieją niezliczone przykłady osób, którym udało się wnieść swój wkład w świat pomimo niepełnosprawności. Stephen Hawking i Helen Keller przychodzą mi na myśl.

Jeśli opiekowałeś się swoimi bliskimi, gdy byli chorzy, nie naruszasz zasady wzajemności. Powinni ci pomagać bez poczucia, że jesteś dla nich ciężarem.

Chodzi mi o to, że łatwo jest dać się zwieść naszemu ewolucyjnemu zaprogramowaniu, by myśleć, że nie możemy nic wnieść i jesteśmy ciężarem dla innych.

Zwróć uwagę na osoby w swoim otoczeniu, które czują się jak ciężar i pomóż im dostrzec światło. Być może uratujesz komuś życie.

Referencje

1. Gorvin, L., & Brown, D. (2012). Psychologia poczucia bycia ciężarem: przegląd literatury. Przegląd psychologii społecznej , 14 (1), 28-41.
2. Van Orden, K. A., Lynam, M. E., Hollar, D., & Joiner, T. E. (2006). Postrzegana uciążliwość jako wskaźnik objawów samobójczych. Terapia poznawcza i badania , 30 (4), 457-467.
3. Rodríguez-Prat, A., Balaguer, A., Crespo, I., & Monforte-Royo, C. (2019). Poczucie bycia ciężarem dla innych i chęć przyspieszenia śmierci u pacjentów z zaawansowaną chorobą: przegląd systematyczny. Bioetyka , 33 (4), 411-420.
4. McPherson, C. J., Wilson, K. G., Chyurlia, L., & Leclerc, C. (2010). Równowaga dawania i brania w relacjach opiekun-partner: Badanie postrzeganego przez siebie obciążenia, równości relacji i jakości życia z perspektywy odbiorców opieki po udarze. Psychologia rehabilitacji , 55 (2), 194.