Mensen zijn sociale wezens die wederkerigheid in hun psyche hebben ingebakken. De meeste mensen willen bijdragen aan hun samenleving omdat ze daardoor in de ogen van anderen beter worden, wat hun gevoel van eigenwaarde ten goede komt.

Een samenleving waarin leden bijdragen aan elkaar, overleeft en bloeit, wat elk lid ten goede komt. Het verhoogt de cohesie van de groep.

Mensen zijn erop ingesteld om de cohesie van hun sociale groep te vergroten. Ze willen zowel bijdragen als profiteren van de bijdrage van anderen.

Deze bijdrage of altruïsme moet echter in evenwicht zijn met egoïsme. De eigen overleving en voortplanting zijn van het grootste belang. Wanneer aan egoïstische behoeften is voldaan, geven individuen er vervolgens de voorkeur aan om hun verwanten te helpen.

Je genetisch naaste familieleden helpen betekent je genen helpen. Daarna maken individuen zich zorgen over het helpen van hun bredere gemeenschap.

Wat maakt iemand tot een last?

Er bestaat een zekere mate van wederkerigheid in alle menselijke relaties. Mensen willen niet helpen als ze niet geholpen worden.

Als we meer krijgen dan we geven, voelen we ons een last voor anderen die ons meer geven dan ze van ons krijgen. We voelen ons een last omdat het principe van wederkerigheid geschonden wordt.

Elke situatie waarin we meer van anderen nemen dan we verdienen of onnodige kosten voor hen maken, kan leiden tot het gevoel een last te zijn. Mensen kunnen het gevoel hebben dat ze een last zijn voor hun omgeving:

• Familie
• Partner
• Vrienden
• Samenleving
• Medewerkers

Sommige mensen hebben het gevoel dat ze een last zijn voor iedereen om hen heen. Ze hebben het gevoel dat ze te afhankelijk zijn van de mensen om hen heen.

Specifieke redenen om je als een last te voelen zijn onder andere:

• Financieel afhankelijk zijn van anderen
• Emotioneel afhankelijk zijn van anderen
• Lijden aan geestelijke gezondheidsproblemen
• Je problemen op anderen afschuiven
• Anderen in de steek laten
• Anderen beschamen
• Vastzitten in een slechte gewoonte (verslaving)

We hebben allemaal zorg en steun nodig van onze dierbaren, maar er komt een punt waarop onze behoefte aan hun steun een grens overschrijdt en wederkerigheid schendt.

Zolang we hen steunen, voelen we ons geen last. Als we alleen maar hun steun zoeken zonder hen te steunen, voelen we ons een last.

Het gevoel een last te zijn leidt tot gevoelens van schuld, waardeloosheid en schaamte.

Deze negatieve emoties motiveren ons om te stoppen met het schenden van wederkerigheid en onze relaties weer in evenwicht te brengen.

Er is een subtiel verschil tussen je als een last voelen zonder echt een last te zijn en je als een last voelen omdat je zijn een last zijn.

In het eerste geval kan het gevoel een last te zijn helemaal in je hoofd zitten. Je denkt misschien dat je de wederkerigheid schendt, maar de helper helpt je graag omdat hij of zij je aardig vindt. Of omdat hij of zij graag een relatie met je wil onderhouden.

Zich als een last voelen en suïcidaliteit

Wat doet een samenleving die wil overleven en gedijen met haar niet-productieve leden? Als deze niet-bijdragende leden valsspelers zijn, d.w.z. ze nemen zonder iets te geven, dan straft de samenleving hen.

Als deze niet-bijdragende leden willen geven maar dat niet kunnen, kan de maatschappij hen niet straffen. Dat zou onrechtvaardig zijn. Maar ze zijn nog steeds een last voor de maatschappij. Dus moest de evolutie een manier vinden om hen zichzelf te laten elimineren.

Je tot last voelen kan dus leiden tot zelfmoordgedachten. Als je niets bijdraagt aan je groep, verspil je de middelen van de groep. Middelen die de andere leden aan zichzelf zouden kunnen besteden om te overleven en te gedijen.2

De persoon die zich een last voelt en zelfmoord overweegt, heeft de neiging om te denken dat anderen misschien beter af zijn als ze een einde aan hun leven maken.

Sommige groepen in de samenleving zijn bijzonder kwetsbaar voor het gevoel een last te zijn, zoals:

• De ouderen
• Mensen met een handicap
• Degenen met een terminale ziekte

Studies hebben aangetoond dat mensen met een gevorderde ziekte, wanneer ze zich als een last voelen, hun wens uiten om de dood te bespoedigen.3

Hoe je je niet langer een last voelt

Je als een last voelen is een teken van hoge sociale intelligentie. Je schendt wederkerigheid en brengt kosten met zich mee voor anderen. Je bent gevoelig en houdt genoeg rekening met hen om geen last te zijn.

Ze zien jou waarschijnlijk ook als een last, maar hebben genoeg sociaal fatsoen om het niet tegen je te zeggen.

Tegelijkertijd kan het gevoel een last te zijn drastische negatieve gevolgen hebben. Als je alleen al het gevoel hebt dat je bestaan een last is voor anderen, zie je ophouden met bestaan als een haalbare optie.

De beste manier om je niet langer een last te voelen is om het gevoel van wederkerigheid te herstellen.

De geest heeft een beschikbaarheidsbias, wat betekent dat we geneigd zijn om ons meer te richten op wat er nu gebeurt en negeren wat er gebeurd is of wat er zou kunnen gebeuren.

Dat je nu van hen afhankelijk bent, betekent niet dat je altijd afhankelijk van hen bent geweest. Als je je de keren kunt herinneren dat je hen hebt geholpen, zal dat je helpen om de wederkerigheid te herstellen.4

Maar als je eenmaal niet meer afhankelijk van ze bent, kun je in de toekomst altijd iets terugdoen.

Als je bejaard of ziek bent, weet ik zeker dat er manieren zijn waarop je toch een bijdrage kunt leveren en je waardig kunt voelen. Je kunt bijvoorbeeld je wijsheid delen. Zelfs een goed gesprek met iemand voeren is al een bijdrage.

Er zijn talloze voorbeelden van mensen die ondanks hun handicap toch een bijdrage aan de wereld hebben geleverd, zoals Stephen Hawking en Helen Keller.

Als je voor je dierbaren zorgt als ze ziek zijn, dan schend je geen wederkerigheid. Zij zouden jou moeten helpen zonder dat jij je tot last voelt.

Mijn punt is dat we door onze evolutionaire programmering gemakkelijk voor de gek worden gehouden door te denken dat we geen bijdrage kunnen leveren en een last zijn voor anderen.

Besteed aandacht aan degenen in je omgeving die zich als een last voelen en help hen het licht te zien. Misschien red je wel een leven.

Referenties

1. Gorvin, L., & Brown, D. (2012). The psychology of feeling like a burden: A review of the literature. Overzicht van sociale psychologie , 14 (1), 28-41.
2. Van Orden, K. A., Lynam, M. E., Hollar, D., & Joiner, T. E. (2006). Perceived burdensomeness as an indicator of suicidal symptoms. Cognitieve therapie en onderzoek , 30 (4), 457-467.
3. Rodríguez-Prat, A., Balaguer, A., Crespo, I., & Monforte-Royo, C. (2019). Zich een last voelen voor anderen en de wens om de dood te bespoedigen bij patiënten met een gevorderde ziekte: Een systematische review. Bio-ethiek , 33 (4), 411-420.
4. McPherson, C. J., Wilson, K. G., Chyurlia, L., & Leclerc, C. (2010). The balance of give and take in caregiver-partner relationships: An examination of self-perceived burden, relationship equity, and quality of life from the perspective of care recipients following stroke. Revalidatiepsychologie , 55 (2), 194.