Als je een wedstrijd op tv bekijkt, is het je dan opgevallen hoe sommige kijkers naar de spelers schreeuwen?

"Maak de pas, idioot."

"Deze keer moet je een homerun slaan. Kom op!"

Ik dacht altijd dat deze mensen dom waren en dat ik zoiets nooit zou kunnen doen. Tot mijn ontsteltenis betrapte ik mezelf erop dat ik me ook zo gedroeg tijdens het kijken naar films.

Het blijkt dat dit gebeurt omdat onze hersenen geen onderscheid kunnen maken tussen het echte leven en wat we op het scherm zien. Dat is logisch, want onze hersenen zijn geëvolueerd toen er nog geen massamedia bestonden.

Alleen na Als we onbewust tegen een speler schreeuwen, begint ons bewustzijn te werken en realiseren we ons hoe dom we bezig waren.

Dit fenomeen is een voorbeeld van parasociale interactie. Herhaalde parasociale interacties kunnen leiden tot parasociale relaties. In zulke onechte, eenzijdige relaties denken kijkers dat ze een persoonlijke relatie hebben met de mensen die ze op het scherm zien.

Spelers en andere beroemdheden zijn tenminste echte mensen die je ooit zou kunnen ontmoeten als je geluk hebt. Maar mensen vormen ook parasociale relaties met fictieve personages.

Dit is intrigerend omdat de hersenen er niets om lijken te geven dat er nul kans is om deze mensen te ontmoeten.

Er zijn twee soorten parasociale relaties:

1. Op identificatie gebaseerde
2. Relationeel

1. Op identificatie gebaseerde parasociale relaties

Mediaconsumenten vormen op identificatie gebaseerde parasociale relaties wanneer ze zich proberen te identificeren met een personage dat ze leuk vinden. Fictieve personages worden gemaakt om sympathiek te zijn. Ze hebben meestal de eigenschappen en kwaliteiten die we in onszelf zoeken. Ze lijken het leven te leiden dat we willen leiden.

Door zich te identificeren met deze personages kunnen mensen, vooral mensen met een laag gevoel van eigenwaarde, deze eigenschappen als het ware in zichzelf 'opnemen'. Het helpt hen in de richting van hun ideale zelf te bewegen.

Het is je vast wel eens opgevallen dat als je naar een personage kijkt dat je leuk vindt, je de neiging hebt om je ook zo te gaan gedragen. Je pikt onbewust hun maniertjes op. Het effect is meestal tijdelijk. Je komt dan een nieuw favoriet personage tegen en gaat ze nadoen.

Omdat het effect van deze 'persoonlijkheidsdiefstal' tijdelijk is, zullen sommige mensen steeds opnieuw naar een programma kijken om hun nieuwe persoonlijkheid te behouden. Dit kan gemakkelijk leiden tot mediaverslaving.2

Er is niets mis mee om fictieve personages te bewonderen en ze als rolmodellen te zien. We leren veel van ze en ze kunnen onze persoonlijkheid ten goede vormen. In feite nemen we allemaal stukjes en beetjes van verschillende personages om onze persoonlijkheid op te bouwen.3

Als je echter te geobsedeerd raakt door één personage, kan dat duiden op een probleem. Het kan erop wijzen dat je gevoel van eigenwaarde te zwak is om op je eigen 'ik' te vertrouwen. Je gebruikt waarschijnlijk een fictief personage als steun voor je persoonlijkheid.

Kinderen en tieners hebben een zwak zelfgevoel. Ze zijn dus veel meer geneigd om geobsedeerd te raken door fictieve personages. Ze moeten die Batman-jurk en die Superman-beeldjes hebben omdat ze nog bezig zijn met het opbouwen van hun identiteit.4

Als volwassenen zich zo gedragen, komen ze over als kinderachtig, dom en met een zwak zelfgevoel.

2. Relationele parasociale relaties

Dit zijn parasociale relaties waarbij een mediaconsument gelooft dat hij een romantische relatie heeft met een fictief personage. Fictiofilie wordt gedefinieerd als een 'sterk en blijvend gevoel van liefde of verlangen voor een fictief personage'.

Dit is meer dan je identificeren met deze personages - iets wat we allemaal tot op zekere hoogte doen.

Waarom zou iemand verliefd worden op een fictief personage?

Voor de hersenen zijn massamedia gewoon een andere manier van interactie met mensen. Een centraal doel van sociale interactie is het vinden van potentiële partners. Aangezien fictieve personages vaak begeerlijke eigenschappen hebben, zijn dit vaak eigenschappen waar mensen naar op zoek zijn in potentiële partners.

Daarom worden ze verliefd op deze personages die perfect lijken. Natuurlijk zijn ze zo gemaakt dat ze er perfect uitzien. De geweldige eigenschappen van deze fictieve personages worden vaak overdreven.

Mensen zijn complex en passen zelden in de smalle categorieën van goed en slecht.

Wat ik in de loop der jaren heb ontdekt is dat de mainstream junk die de meeste mensen graag consumeren een heel simplistisch beeld geeft van de menselijke psyche.

Ik ben dus lang geleden overgestapt op het kijken naar niet-mainstream materiaal en daar heb ik geen spijt van. Dit soort materiaal legt de vele schakeringen van de menselijke psyche, de complexiteit, de tegenstrijdigheden en de morele dilemma's daarin vast.

Voor- en nadelen van geobsedeerd zijn door fictieve personages

Het voordeel van verliefd worden op een fictief personage is dat het je een kijkje geeft in je eigen geest. Het vertelt je welke eigenschappen en kwaliteiten je zoekt in een potentiële partner.

Maar omdat de positieve eigenschappen van zulke personages worden overdreven, raak je waarschijnlijk teleurgesteld als mensen in de echte wereld niet aan je verwachtingen voldoen.

Sommige mensen vormen romantische relaties met fictieve personages als substituut voor echte relaties. Waarschijnlijk vanwege eenzaamheid, sociale angst of ontevredenheid met hun echte relaties.

Wat je hier moet weten is dat je hersenen niet lang voor de gek gehouden kunnen worden. Uiteindelijk komt je bewuste geest erachter dat een relatie met een persoon die niet bestaat niet mogelijk is. Als je deze discrepantie tussen werkelijkheid en fantasie opmerkt, kan dat veel leed veroorzaken.

Het is gemakkelijker om geobsedeerd te raken door een fictief personage en verliefd op ze te worden. In tegenstelling tot mensen in de echte wereld die meer op hun hoede zijn, kun je fictieve personages gemakkelijk leren kennen.

Omdat de relatie eenzijdig is, heb je ook niet te maken met de afwijzing die in de echte wereld gebruikelijk is.5

Je hoeft je niet bezig te houden met de complexiteit van de menselijke natuur.

Parasociale relaties zijn niet zo bevredigend als echte relaties die je moet opbouwen en die je meer opleveren.

Obsessief bezig zijn met een fictief personage kan ook een manier zijn om de wereld te bewijzen dat je een persoon van hoge waarde bent. De logica gaat als volgt:

"Ik ben zo verliefd op deze super begeerlijke persoon. Ik geloof dat we een romantische relatie hebben. Aangezien relaties tweezijdig zijn, moet hij mij ook gekozen hebben. Daarom ben ik ook super begeerlijk."

Merk op dat de persoon zich er misschien niet van bewust is dat deze onbewuste logica zijn gedrag aanstuurt.

Mensen die geloven dat ze niet begeerlijk zijn, zullen deze logica eerder gebruiken om zichzelf als begeerlijk te presenteren.

Je ziet nauwelijks super begeerlijke mensen parasociale relaties aangaan omdat ze weten dat ze super begeerlijke mensen kunnen aantrekken in de echte wereld.

Is geobsedeerd zijn door fictieve personages een stoornis?

Kort antwoord: Nee.

Fictiofilie is geen officieel erkende stoornis. De belangrijkste reden hiervoor is dat de meeste mensen gezonde parasociale relaties aangaan. Ze leren van hun favoriete personages, bewonderen ze, assimileren hun eigenschappen en gaan verder met hun leven.6

Geobsedeerd zijn door fictieve personages is een zeldzaam fenomeen.

Als je parasociale relaties je normale leven niet belemmeren en je niet ongerust maken, hoef je je geen zorgen te maken. Het is echter altijd goed om te weten waarom we doen wat we doen.

Onthoud het verschil tussen bewondering en obsessie. Als je iemand bewondert, communiceer je:

"Ze zijn zo geweldig. Ik wil zijn, en ik geloof dat ik kan zijn, zoals zij."

Je gevoel van eigenwaarde blijft intact.

Wanneer je geobsedeerd raakt door iemand, verlies je je 'zelf' aan die persoon. Je creëert een muur tussen jou en die persoon die niet beklommen kan worden. Je communiceert:

"Ze zijn zo geweldig, ik kan nooit zoals hen zijn. Dus ik ga mezelf dumpen om hen te worden."

Referenties

1. Derrick, J. L., Gabriel, S., & Tippin, B. (2008). Parasocial relationships and self-discrepancies: Faux relationships have benefits for low self-esteem individuals. Persoonlijke relaties , 15 (2), 261-280.
2. Liebers, N., & Schramm, H. (2019). Parasociale interacties en relaties met mediafiguren-Een inventarisatie van 60 jaar onderzoek. Trends in communicatieonderzoek , 38 (2), 4-31.
3. Kaufman, G. F., & Libby, L. K. (2012). Veranderen van overtuigingen en gedrag door ervaring op te doen. Tijdschrift voor persoonlijkheids- en sociale psychologie , 103 (1), 1.
4. Lind, A. (2015). De rol van fictieve verhalen in identiteitsvorming bij adolescenten: een theoretische verkenning.
5. Shedlosky-Shoemaker, R., Costabile, K. A., & Arkin, R. M. (2014). Zelfontplooiing door fictieve personages. Zelf en identiteit , 13 (5), 556-578.
6. Stever, G. S. (2017). Evolutionaire theorie en reacties op massamedia: Inzicht in parasociale gehechtheid. Psychologie van populaire mediacultuur , 6 (2), 95.